صفر تا صد استانداردهای تابلو برق

ممکن است که انواع تابلوهای برق را در محل کار خود و  در منزل خود دیده باشید. اما تا به حال این سوال برایتان پیش آمده که استانداردهای تابلو برق چیست. انواع مختلفی استانداردهای مربوط به تابلو برق وجود دارد که هر متخصص برقی باید به آشنا باشد. برای اطلاع بیشتر در ارتباط با این موضوع خواندن ادامه مطلب را از دست ندهید.

انواع استانداردهای تابلو برق

تابلو برق ها دارای یک سری استاندارد ها هستند اما این استاندار ها به چه مواردی اطلاق می شود. استاندارد های تابلو برق شامل مواردی چون اطلاعات مورد نیاز ما در زمینه طراحی و ساخت، اجرا و نصب؛ تعمیر و نگهداری و … می باشد. همه افرادی که با تابلو برق کار دارند باید استاندارد های مربوط به تابلو برق را یاد بگیرند. این استاندارد ها از کوچک ترین قسمت های تابلو برق تا اساسی ترین قسمت های آن به صورت کتبی نوشته شده اند. البته که باید گفت هر ساله این استاندار ها با پیشرفت تکنولوژی در حال به روز رسانی می باشند.این استاندارد ها به دو قیمت فنی و ایمنی تقسیم می شوند که در ادامه به بررسی این مورد می پردازیم.

 استاندارد های فنی

با توجه به نوع، تابلو برق ها به سه دسته تقسیم می شوند:

• استانداردهای تابلو برق فشار قوی
• استانداردهای تابلو برق‌ فشار متوسط
• استانداردهای تابلو برق‌ فشارضعیف

همانطور که از نام این استاندارد پیداست، این قسمت مربوط به قسمت های فنی و تخصصی تابلو برق می باشد که موارد زیر را شامل می شود:

1. استانداردهای ساخت تابلو برق
2. استانداردهای مربوط فنی تابلو برق
3. استانداردهای تجهیزات تابلو برق‌
4. استاندارد بدنه تابلو برق‌ها
5. استانداردهای سیم‌کشی
6. استاندارد راه‌اندازی

1. استانداردهای ساخت تابلو برق

طراحی و سپس ساخت تابلو برق باید به گونه ای باشد که در صورت احتیاج بشود آن را توسعه بخشید. در زمان ساخت تابلو های برق باید چیدمان، تعویض تجهیز قطعات، تست تجهیزات و تناسب رنگبندی را در نظر گرفت. تابلو های فشار ضعیف شامل مواردی مانند مدار اصلی، مدار کمکی، پوشش، اسکلت، شینه، باس وی و …. می باشند. تابلو های مدل فشار ضعیف با فرکانس 1000 هرتز و ولتاژ اسمی 1000، مطابق با تحقیقات صنعتی ایران یا یکی از استانداردهای معتبر جهانی مانند کمسیون بین‌المللی الکتروتکنیک (IEC) و استانداردهای موسسه استاندارد، در ابتدا طراحی و سپس ساخته می شود.

استانداردهای موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نکات زیر را دارا هستند:

• تابلوهای مورد استفاده در شبکه توزیع (ISIRI 5820)
• طبقه‌بندی درجه حفاظت پوشش‌ها از لوازم الکتریکی (ISIRI 2868)
• تابلوهای قطع فرمان و فشار ضعیف (استاندارد ISIRI 1928-1)

از استاندارد IEC نیز به موارد زیر می توان اشاره دارد:

• مقررات ویژه برای شینه (استاندارد IEC 60439-2)
• تابلوهای کنترل فرمان فشار ضعیف (استاندارد IEC 60439-1)
• طرز استفاده کاربران از تابلو برق‌ها (IEC 60439-3)
• تابلوهای مورد استفاده در مکان‌های باز عمومی (IEC 60439-5)
• تابلوهای مورد استفاده در کارگاه‌ها (IEC 60439-4)

2. استانداردهای مربوط فنی تابلو برق

یکی از اصلی ترین استاندار ها در تابلو برق، استاندار های مربوط به بخش فنی تابلو برق است. عموما از سیستم TN از نوع TN-C-S مطابق با استاندارد کشور ایران در کلیه ساختمان ها استفاده می شود.تجهیزات نصب شده در داخل تابلو برق و وسایل قطع و وصل با  استانداردهای IEC یا استانداردهای ملی ایران، مطابقت داشته باشد. تابلو ها از نظر سیم کشی، باید سیم کشی یکپارچه داشته باشند. توسط ترمینال ریلی، اتصال سیم ها انجام می گیرد و پس از عیب یابی و خطا های وسایل حفاظتی مورد استفاده در تابلو برق‌، قطع مناسب را انجام می دهند. توسط ترمینال ریلی این اتصال سیم باید انجام گیرد و پیچیدن سیم ها با نوار چسب به هم ممنوع است.تجهیزات تابلو و مدت گارانتی تابلو، توسط سازنده تابلو باید مشخص شود.

3. استانداردهای تجهیزات تابلو برق‌

انواع مختلفی از تجهیزات را در تابلو بری استفاده می کنیم می توان به مواردی همچون ترمینال، ریل،چراغ سیگنال‌ها، داکت،  کلید اتوماتیک، کلیدهای MCB، کنتاکتور، استارت یا کلید فرمان، تایمر، شینه ارت، شینه نول، سرسیم، وایرشو، کابلشو، نوار فرم و … اشاره کرد. استفاده از ریل ها طبق استاندارد، باعث می شود که نصب و تعویض تجهیزات و قطعات درون تابلو به راحتی و آسانی صورت گیرد و در نهایت موجب نظم و آرایش در چیدمان وسایل داخل تابلو می گردد. مواردی که در استاندارد تجهیزات رعایت باید شود به شرح زیر می باشد:

• نوع و اندازه ترمینال
• ریل نصب تجهیزات تابلوبرق
• داکت تابلو برق
• مشخصات فنی تجهیزات مورد استفاده در تابلو برق‌ها
• سطح مقطع سیم های رابط بین تجهیزات تابلو

برای بررسی کردن  استانداردهای تجهیزات به بررسی چند مورد از این  تجهیزات می‌پردازیم:

کلید مینیاتوری یا MCB

این کلید ها همانند کلید مینیاتوری هیوندای از تجهیزات و مدار ها در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه، محافظت می کند. در 2 نوع DC و AC این کلید ها ساخته می شوند. استاندار های IEC-61947-2 و IEC-61898 برای کلید مینیاتوری می باشد.

کلید اتوماتیک کمپکت MCCB

این نوع از کلید ها مثل کلید اتوماتیک هیوندای نسبت به کلید های مینیاتوری از محدودیت جریان بالاتری برخوردار هستند و استاندارد کلید های اتوماتیک مطابق IEC-61947 می باشد.

کنتاکتور

مشخصات فنی کنتاکتورهای هیوندای همانند قدرت قطع؛ نوع کنتاکتور، ولتاژ تغذیه نامی، ولتاژ کار نامی و ولتاژ عایقی نامی باید بر اساس مصوبه تاسیسات باشد.

کلید نشتی جریان RCCB

 این کلید ها با نام های گوناگونی همانند RCD، RCBO، RCCB نیز شناخته می شوند. در قسمت هایی از تاسیسات که خنثی (N) مجزا و هادی حفاظتی (PE) هستند، می توان از کلید نشت جریان استفاده کرد. در مصارف معمولی و شرایط عادی، به عنوان یک نوع وسیله حفاطتی در جهت برق گرفتگی، جریان نشتی کلید RCD  باید حداکثر میزان 31 میلی آمپر باشد.

شینه‌ ها

به‌وسیله وایرشو یا کابلشو، اتصال کابل و سیم ها به شینه‌ها در تابلوی برق مشاعات باید صورت گیرد و بعد با واشر و پیچ و مهره باید محکم شود تا در محل اتصال، حداکثر هدایت الکتریکی به وجود آید و در نهایت جلوگیری از گرم شدن آن شود. از ترمینال پل های سه فاز به عنوان شینه، در صورتی که جریان نامی کلید اصلی تابلو تا 32 باشد، استفاده می شود. شینه ها برای جلوگیری از برق گرفتگی احتمالی، باید به وسیله یک صفحه محافظ عایقی شفاف که دارای جنس پلی کربنات است، پر شود.

• استاندارد بدنه تابلو برق‌ها
• استاندارد های بدنه به شرح زیر می باشند:
• رنگ تابلو برق
• ضخامت و نوع پوشش رنگ تابلو
• جنس و ضخاومت شامل ورق تابلو
• نوع لولا و قفل ها با توجه به نوع تابلو از نظر دسترسی
• نوع تهویه تابلو برق
• درب تابلو برق
• شناسه و پلاک تابلو برق

4. استانداردهای بدنه تابلو برق‌ها

برای بررسی استانداردهای بدنه تابلو برق‌ها بهتر است انواع تابلو برق‌ها را بررسی کنیم :

تابلو برق فشار ضعیف

استاندارد های این تابلو برق ها باید طبق آخرین اصلاحیه استاندارد IEC-61947-7-4 و 1 IEC-61439  باشد. تابلو برق های فشار ضعیف بسته به توکار و روکار بودن ، استاندارد های متفاوتی دارند.210 سانتی‌متر از بالای تابلو، ارتفاع کلیه تابلو های نوع دیواری می باشد. از 3 لامپ سیگنال سه فاز در سه رنگ متفاوت، برای نشان دادن وجود برق استفاده می شود. در تابلو برق ها تا عرض 70 سانتی متر، برای درب جلو تک لنگه مناسب می باشد و برای مقادیر بیشتر از این،  دو لنگه با طوق وسط با رعایت کردن آب بندی مناسب است. جهت آب بندی،درب تابلو باید نوار لاستیک داشته باشد. در ابعاد 1*1.5  لیزری یا حک شده، برچسب هایی که روی تابلو هستند، باید باشند. برای جلوگیری از خوردگی و زنگ زدگی ، همه تابلو ها باید رنگ آمیزی و زیر سازی شوند.

تابلو برق مصارف عمومی

به تابلویی که برق قسمت مشترک و عمومی یک ساختمان را تامی می کند، تابلو برق مصارف عمومی می گویند. در مکان هایی همانند پارکینگ یا پیلوت که در دسترس باشد، این نوع تابلو ها قرار می گیرند. همچننی تمامی تجهیزات مانند موتورخانه، روشنایی راه‌پله، آسانسور و .. از این مدل تابلو برق تغذیه می کنند. برای این مدارات، نصب کلید جریان نشتی لازم می باشد.

5. استانداردهای سیم‌کشی تابلو برق

یکی از مسائل مهم در استاندارهای تابلو برق، مربوط به اصول سیم کشی تجهیزات و قطعات تابلو برق می باشد. با توجه به این موضوع و همچننی استاندارد VED، سیم کشی باید صحیح و اصولی انجام شود تا تجهیزات دچار خرابی و اشکال نشوند. سیم کشی این تابلو ها به دو صورت کلی انجام می گیرد که عبارتند از:

• سیم کشی خارج از تابلو (اتصالات تابلوهای برق)
• سیم‌‎کشی درون تابلو برق(شامل اتصالات تجهیزات)

استانداردهای سیم‌کشی تابلوهای برق به صورت اصولی به شرح زیر است:

1. همه اتصالات باید به گونه مهره و سیم باشد.
2. در تابلو های برق، فضای خالی در درون کانال های سیم کشی، باید 1/3 (یک سوم)  باشد.
3. در جهت جلوگیری کردن از اتصال تمامی وسایل داخل تابلو همانند فن، چراغ سیگنال، هیتر و … باید از یک فیوز مناسب برخوردار باشند.
4. سیم ها را اگر با یک رنگبندی از هم جدا کنیم، این امکان را داریم که جلوگیری از اتصال ولتاژ بکنیم.
5. ارتباط مستقیمی طول کابل با ولتاژ و جریان دارد و در نهایت به افت ولتاژ منجر می شود که این مورد در زمان محاسبه قطع کابل، باید در نظر گرفته شود.
6. سیم هایی که باز هستند و خارج از داکت عبور می کنند، در زمان تکان خوردن و گرم شدن باید به صورتی فرم دهی شوند که بدنه و همچنین دیگر لوازم، اتصال نکند.

6. استاندارد راه‌اندازی

کاربری و نوع فضا تابلو برق، در هنگام نصب و راه اندازی باید مشخص شود و این مورد که آیا این تابلو ها از درجه حفاظت(IP) برخوردار هستند یا خیز. بر اساس استاندارد DIN  و VED، تابلوهای برق باید به صورت زیر نصب و سپس راه اندازی شوند:

• پیاده سازی نقشه تابلو برق بدون دستکاری و تغییر
• خرید کردن تابلو برق متناسب با محل نصب( از درجه حفاظت بالایی تابلو هایی که برای محیط های بیرون انتخاب می شوند، باید برخوردار باشند تا مقاوم در برابر عوامل جوی باشند)
• تناسب داشتن تابلو برق از نظر زیبایی ظاهری و فن ی
• وجود داشتن حداقل 70 سانتی‌متر فاصله میان تابلو برق و دیوار و  میان دو تابلو برق
• داشتن پلاک شناسایی

 استانداردهای ایمنی تابلو برق

عدم رعایت نکات ایمنی در استفاده از تجهیزات و تابلو برق باعث آسیب های و خطرات جبران ناپذیری می شود به همین خاطر کار کردن با تابلو برق نیز می تواند خطرناک باشد. بر روی هر تابلو برق یک برچسب وجود دارد که یک سری از مشخصات فنی نوشته شده است که از مهم تریم نکات ایمنی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در کنار تابلوهای برق، وسایل گرما زا را قرار ندهید.
• درب این تابلو ها به صورت همیشگی باید قفل باشد و در اختیار فرد مسئول کلید آن قرار بگیرد.
• کف پوش عایق در تمامی تابلو برق ها باید استفاده شود.
• این تابلو ها باید دارای سیم اتصال به زمین یا سیم ارت باشند.
• در کنار تابلو های برق، کپسول Co2 باید قرار بگیرد.

نتیجه گیری

استانداردها در هر بخشی با توجه به پیشرفت روزافزون نیازمند آپدیت شدن هستند . تابلوبرق‌ها از حیاتی ترین بخش‌های یک ساختمان، مراکز تجاری، برج‌ها و ساختمان‌های غول پیکر هستند. در بخش استانداردها، استانداردهای ایمنی هستند که تغییرات و به روزرسانی این تغییرات از واجبات است. تولید و طراحی مجدد یک تابلو برق بسیار زمان‌ بر و پر هزینه است پس بهتر است با به روز کردن استانداردها، سعی در بهبود تجهیزات خود کنیم.