کنتاکتور تک فاز یا بی صدا چیست؟
برای راه اندازی یک مدار الکتریکی به تجهیزات مختلفی نیاز است. یکی از اصلی ترین و مهم ترین تجهیزات تشکیل دهنده مدارهای الکتریکی، کنتاکتور تک فاز است. این نوع کنتاکتور برای برای قطع و وصل کردن جریان های الکتریکی در موتور الکتریکی، مدار های تک فاز و … کاربرد دارد. به وسیله کنتاکت های موجود در کنتاکتور، قطع و وصل جریان الکتریکی انجام می شود. البته در نهایت، کارکرد دیگر اجزاء کنتاکتور همانند سیم پیچ، به تغییر وضعیت کنتاکت ها منجر خواهد شد. در ادامه مطلب در ارتباط با کنتاکتور تک فاز، نحوه عملکرد آن و موارد مربوط به آن نیز صحبت خواهیم کرد.
کنتاکتور تک فاز چیست؟
تمامی تجهیزاتی که برای راه اندازی مدارهای الکتریکی طراحی و انتخاب می شوند؛ یک کاربرد مشخصی دارند. کنتاکتور یک نوع کلید الکترو مغناطیسی می باشد که در دو نوع سه فاز و تک فاز طراحی و تولید می شود. نمونه های سه فاز نسبت به نمونه های تک فاز از ابعاد بزرگتری برخوردار هستند و صدای بیشتری تولید می کنند و کنتاکتور های تک فاز شکلی شبیه کلید مینیاتوری دارند.
کنتاکتور تک فاز دارای یک بویین و یک رله است که در هنگام برق دار شدن بویین، رله فعال می شود و سپس وصل می شود. به همین علت است که ورودی و خروجی دارد و در نهایت به عنوان یک کنتاکتور به حساب می آید. برای قطع و وصل کردن جریان برق در الکترو موتور تک فاز می توان از انواع مختلف کنتاکتور تک فاز مانند کنتاکتور هیوندای استفاده کرد.
اجزای داخلی و و کارکرد کلی کنتاکتور تک فاز
همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، کنتاکتور تک فاز یکی از مهم ترین تجهیزات برای راه انداز الکتروموتور ها و مدار های الکتریکی است. هر کدام از مدل های کنتاکتور تک فاز در یک سری قطعات مشترک هستند و آشنایی با اجزا و قطعات کنتاکتور تک فاز، به درک عمیق و بهتر کارکرد کلید الکترومغناطیسی کمک می کند. اجزای کنتاکتور های تک فاز به شرح زیر می باشند:
1. سیم پیچ یا بوبین
همه مدل های کنتاکتور تک فاز دارای یک بویین یا سیم پیچ هستند.با دریافت انرژی الکتریکی بویین یک میدان الکترو مغناطیسی ایجاد می کند. میدان الکترومغناطیسی ایجاد شده علاوه بر تغییر وضعیت کنتاکت ها با و بسته کنتاکتور، باعث باز و بسته شدن پلاتین های قدرت کنتاکتور نیز می شود.
2. تیغه یا کنتاکت
تیغه یا کنتاکت های کنتاکتور تک فاز به دو دسته فرمان و قدرت تقسیم می شود. تیغه فرمان کنتاکتور به تیغه های باز و بسته کنتاکتور گفته می شود که تحت عنوان NO(نرمال باز) وNC(نرمال بسته) شناخته می شود و تیغه قدرت همان کنتاکت اصلی کنتاکتور است که جریان قدرت از آن عبور می کند. کنتاکت های قدرت و فرمان به صورت همزمان با ایجاد یک نوع میدان الکترومغناطیسی به وسیله سیم پیچ یا بویین، تغییر وضعیت می دهند و در نهایت منجر به به باز و بسته شدن کنتاکتور می شوند.
3. قاب عایق
در یک قاب عایق تمامی اجزاء تشکیل دهنده کنتاکتور تک فاز قرار می گیرند. این قاب از موادی همچون باکالیت و پلاستیک ساخته می شود. وظیفه قاب عایق جلوگیری از نفوذ گرد و غبار به داخل کنتاکتور و خطر برق گرفتگی تکنسین می باشد.
نحوه عملکرد کنتاکتور تک فاز
کنتاکتور های تک فاز همانند کنتاکتور پارس فانال دارای چند کنتاکت، یک سیم پیچ الکترومغناطیسی و قاب عایق می باشند. عملکرد هر کدام از اجزاء گفته شده در نهایت منجر به قطع و وصل جریان الکتریکی در موتورها و مدار های تک فاز خواهد شد. نحوه عملکرد کنتاکتور های تک فاز به صورت زیر می باشد:
بویین کنتاکتور با اعمال ولتاژ به دو سر آن تحریک شده و سیم پیج کنتاکتور را برق دار می کند. سپس به وسیله برق دار شدن بویین یا سیم پیج، یک میدان مغناطیسی ایجاد می شود که این میدان مغناطیسی ایجاد شده ، هسته داخلی کنتاکتور را جذب می کند.
مهمترین خصوصیات کنتاکتور تک فاز
هریک از تجهیزاتی که در مدارهای الکتریکی نصب می شوند یک سری خصوصیات و ویژگی های مخصوص به خود را دارا می باشند.البته که برخی از تجهیزات الکتریکی کاربرد مشترکی داشته ولی به خاطر وجود ویژگی های متمایز در هر مدار الکتریکی تجهیزات جداگانه ای انتخاب می شوند. از مهم ترین ویژگی ها و خصوصیات کنتاکتور تک فاز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آمپراژ بالا
- عملکرد سریع و بادقت
- ابعاد کوچک و اشغال فضای کم
- تولید صدای کم
برای قطع و وصل جریان برق و محافظت از مدار های الکتریکی تک فاز، به استفاده کنتاکتور تک فاز نیاز دارید. تجهیزاتی با دوام و کاربردی این تجهیزات هستند.
کاربردهای کنتاکتور تک فاز
موارد استفاده از الکتروموتور ها و مدارهای الکتریکی تک فاز بسیار وسیع است. از مهم ترین و کاربردی ترین موارد استفاده از کنتاکتور های تک فاز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تجهیزات سرمایشی و تجهیزات گرمایشی
- سیستم‌های هوشمندسازی
- سیستم‌های روشنایی
- مدارها و تابلو برق تک فاز
- انواع پمپ برقی
جریان برق در هر سیستمی که برقرار باشد؛ یک تجهیز مربوط به قطع و وصل جریان نیز نیاز است به همین خاطر برای کنترل سیستم ها، مدار ها و موتورهای الکتریکی تک فاز، از کنتاکتور تک فاز استفاده می شود.
خواندن مطلب ” تفاوت رله و کنتاکتور چیست ” به شما پیشنهاد می شود.
مزیت استفاده از کنتاکتور تک فاز
همانطور که گفته شد، کنتاکتور تک فاز یکی از مهم ترین و کاربردی ترین تجهیزات برای راه اندازی موتور ها و مدار های الکتریکی است. استفاده از این تجهیز با چنین ویژگی هایی دارای مزایای فراوانی بوده که از این رو در ادامه به معرفی مهم ترین مزایای استفاده از کنتاکتور های تک فاز می پردازیم:
- امکان قطع و وصل جریان برق (با توجه به طول عمر کنتاکتور)
- قابلیت کنترل از راه دور توسط کنترل کننده های هوشمند(PLC)
- تولید صدای بسیار کم در هنگام قطع و وصل کنتاکتور
- طراحی ساده و کنترل آسان
- مقاوم در برابر نفوذ گرد و غبار
- ابعاد کوچک و اشغال فضای بسیار کم
- قیمت مناسب (بسته به برند انتخابی)
معایب کنتاکتور های تک فاز
هر کدام از تجهیزاتی که در صنعت الکترونیک و برق تولید می شوند؛ در کنار مزیت هایی که دارند، دارای یک سری معایب نیز هستند. در زیر به بررسی این موارد می پردازیم که عبارتند از:
- محدودیت توانایی در تحمل رنج جریان‌های بالا
- حساس بودن به افزایش دما
مزایای زیادی که کنتاکتور تک فاز مانند کنتاکتور ال اس دارد، باعث چشمگیر نبودن معایب آن می شود. به همین خاطر با اطمینان و آسودگی خاطر می توانید برای مدار های مورد نظر خود، کنتاکتور تک فاز انتخاب و سپس اقدام به خرید کنید.
تست سالم بودن کنتاکتور تک فاز
برای این تست، کافی است که یک نول و یک فاز به پایه های A2 و A1 آن متصل کنیم و سپس بررسی کنیم که آیا بین کنتاکت ها اتصال برقرار می شود یا خیر؟ بعد از آنکه کنتاکتور روشن شد باید بررسی کنید که جریان برق بین پایه های قدرت کنتاکتور یعنی پیچ های شماره 4، 3، 2 و 1 برقرار می شود یا خیر.
بعد از آنکه بوبین کنتاکتور برق دار شد، باید کنتاکتور وصل شود. پیچ های قدرت را بعد از اطمینان از وصل شدن کنتاکتور، با تست بوق(Buzzer) مولتی متر بررسی می کنیم. اگر شما صدای Buzzer را شنیدید، پس می توان گفت که کنتاکت ها سالم می باشند و در نهایت کنتاکتور سالم است.
مقایسه نحوه عملکرد کنتاکتور تک فاز با کلید دستی
با اینکه کنتاکتور یک نوع کلید محسوب می شود، اما در عمل یک کلید الکترومغناطیسی است. کنتاکتور تک فاز به وسیله برقراری جریان برق و سپس ایجاد میدان مغناطیسی در بویین یا سیم پیچ باز و بسته می شوند. از تفاوت های بین کنتاکتور تک فاز و کلید دستی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- قابلیت کنترل از راه دور به وسیله کنترل کننده های هوشمند را در مدل های مختلف کنتاکتور تک فاز دارید.
- برای قطع و وصل جریان، سرعت و دقت عملکرد کنتاکتور تک فاز بیشتر از کلید دستی است.
- کلید های دستی به نسبت کنتاکتور تک فاز از طول عمر کمتری برخوردار هستند.
- کلید های دستی نسبت به کنتاکتور تک فاز، از درجه ایمنی و حفاظت کمتری برخوردار هستند.
به صورت کلی انواع مدل های گوناگون کنتاکتور تک فاز نسبت به کلیدهای دستی، از برتری قابل ملاحظه ای برخوردار هستند.
نتیجه گیری
همانطور که تا به اینجا مطلب خواندید، در جواب کنتاکتور تک فاز چیست باید گفت که یکی از مهم ترین اجزاء در مدار های الکتریکی کنتاکتور تک فاز است که برای قطع و وصل جریان های تک فاز و کنترل آن مورد استفاده قرار می گیرد. این کنتاکتور ها برای کاربرد های صنعتی و خانگی که به کنترل تجهیزات الکتریکی با جریان های نسبتا کم نیاز است، کاربرد دارند. از آنجا که این کنتاکتور ها باعث افزایش ایمنی و کاهش استهلاک سیستم های برقی می شوند، استفاده از این تجهیزات منجر به افزایش طول عمر و کاهش احتمال آسیب دیدگی در مدارارت برقی می شود.