کنتاکتور چیست؟ چگونه کار می کند؟

در صنعت برق ما انواع تجهیزات برقی را داریم که هر کدام دارای ویژگی های مخصوص به خود و همچنین کارایی های خود را دارند. یکی از مهم ترین و همچنین پر کاربرد ترین تجهیزات، کنتاکتور می باشد. با ما همراه باشید تا به سوالاتی از قبیل کنتاکتور چیست و چگونه کار می کند و … به جواب برسیم.

کنتاکتور چیست؟

یکی از پر کاربرد ترین قطعات الکتریکی که برای قطع و وصل کردن مدار های الکتریکی با توان بالا که مورد استفاده قرار می گیرد، کنتاکتور است. در تعریف کنتاکتور اینگونه می توان بیان کردن یک نوع کلید مغناطیسی است که دارای سه کنناکت اصلی با میزان قدرت بالا برای ارتباط دستگاه های الکتریکی و تجهیزات به شبکه است و همچنین دارای مقداری کنتاکت های کمکی برای استفاده از طراحی مدارهای فرمان است. یکی از پر کاربردترین کنتاکتور ها،‌کنتاکتور هیوندای می باشد.

ساختار کنتاکتور از ۲ هسته U و E شکل است که یکی متحرک و دیگری ثابت می باشد. در هنگامی که از هسته الکترومغناطیسی یک جریان عبور می کند، یک نوع میدان مغناطییسی تولید و سپس از هرگونه تغییر در این نیروی تولید شده ، وضعیت کنتاکت ها را مشخص می کند. کنتاکتور ها در ظرفیت توانی و مدا های گوناگون تولید می شوند. کنتاکتور ها بر خلاف کلید های اتوماتیک برای قطع کردن جریان اتصال کوتاه یا (short circuit) طراحی نشده اند.

کنتاکتور چگونه کار می کند؟

این تجهیز برقی در دستگاه هایی که باید به صورت مکرر و دائم با قطع و وصل مدار روشن و خاموش شوند، استفاده می شود. کنتاکتور ها در این دستگاه های الکتریکی، مسولیت قطع و وصل کردن خطوط تغذیه توان که به بار ختم می شوند را دارند. یک بخشی از هسته در کنتاکتور متحرک است و به وسیله فنری از بخش ثابت جدا نگه داشته می شود و به آن یک سری از کنتاکت های با روکش عایق از یکدیگر به آن وصل شده اند و با آن نیز حرکت می کنند.یک سری کنتاکت دیگر، در بخش ثابت محکم شده است. در حالت اتصال، تیغه متحرکی که کنتاکتور دارد تحت تاثیر نیروی دائم الکترومغناطیسی بوده و در نهایت با کنتاکت ثابت در تماس می باشد.

در سیم پیچ تولید کننده نیروی مغناطیسی، جریان به صورت دائمی برقرار می باشد و تیغۀ محرک کنتاکتور را در حالت وصل و تماس با کنتاکت ثابت و با فشار ثابت حفظ می کند. در صورت قطع جریان در بوبین یا کاهش ولتاژ، نیروهایی که فنر ها دارند باعث می شود که کنتاکت متحرک به صورت خودکار در حالت قطع قرار بگیرد و در آخر جریان قطع شود. اگر زمانی جریان ناشی از فقدان ولتاژ قطع شود، تحت تأثیر نیروی فنر، تیغه ها از کنتاکت های ثابت جدا می شوند و باعث می شوند که جریان تغذیه موتور قطع شود که به این حالت، آزاد شدن کنتاکتور می گویند.

به تعریفی دیگر تعدادی از کنتاکت بسته، باز می شود و بر عکس تعدادی از کنتاکت های باز بسته می شوند. به این دلیل که لازم می باشد که  جریان یکسانی، از تمامی کنتاکت ها کنتاکتور عبور کند. اصولا سه کنتاکت اصلی برای مدار فرمان،‌در کنتاکتور های استاندار شده وجود دارد.

اجزای کنتاکتور

انواع کنتاکتور ها مانند کنتاکتور ال اس، سه بخش دارند. این سه بخش کویل، کنتاکت ها و محفظه موتور نام دارند. یکی از مهم ترین اجزای کنتاکتور که می شود نام برد، کنتاکت یا تیعه می باشد که وظیفه اصلی آن، انتقال دادن جریان در کنتاکتور ها است. این کنتاکت ها شامل کنتاکت کمکی، کنتاکت قدرت و فنر های کنتاکت می باشند.

نیروی محرکه ای برای بستن کنتاکت ها، به وسیله کویل ها ایجاد می شود. محفظه موتوز، فریمی است که در آن کویل و کنناکت ها قرار دارند و اصولا جنس این محفظه از مواد عایقی مانند لی کاپرولاکتام یا (Nylon 6)، باکالیت، پلیمرهای گرماسخت یا ترموست درست شده است و طراحی ان به دلیل ایجاد حفاظت در هنگام تماس با کاربر و  برای محافظت و عایق بندی کنتاکت ها می باشد.

تفاوت کنتاکتور و رله

می توان گفت که کنتاکتور ها و رله ها، سوئیچ های الکترومغناطیسی می باشند. یکی تفاوت های بین این دو این  است که کنتاکتور ها در ولتاژ های بالا کاربرد دارند اما برعکس، رله ها در ولتاژ های پایین کاربرد دارند و رله ها میزان توان کمتری برای تحمل اضافه بار  دارند اما کنتاکتور ها، توان بیشتری برای ایستادگی در برابر اضافه بار دارند و در نتیجه میزان جریان بیشتری را به نسبت رله ها تحمل می کنند. کنتاکتور ها بر خلاف رله ها به این دلیل طراحی شده اند در  هنگام قطع جریان های سنگین، قوس تولید شده را ابندا کنترل و سپس سرکوب کنند.

تفاوت کنتاکتور و کلید

این دو تجهیز برقی دارای تفاوت هایی هستند که عبارتند از:

• کنتاکتور ها مطمعن تر و بهتر از دستگاه ها حفاظت می کنند.
• کنتاکتور ها عمر مکانیکی بالاتری نسبت به کلید ها  دارند به این علت که در زمان قطع و وصل کردن کنتاکت ها، بر روی هم سائیدگی مکانیکی ندارند.
• از چندین مکان، امکان قطع و وصل کردن مصرف کننده توسط کنتاکتور وجود دارد.
• کنترل کردن از راه دور ماشین به استفاده از کنناکتور ها ایمن تر و اقتصادی تر می باشد.
• می توان سرعت قطع و وصل مدار را با طراحی مناسب، توسط کنتاکتور افزایش داد.
• در زمانی که برق قطع می شود، مدار نیز قطع می شود. در نتیحه برای راه اندازی مجدد به استارت نیاز است. در نتیجه از خطرات وصل ناگهانی جلوگیری می کند.
• به وسیله کنتاکتور ها امکان ایجاد کردن مدار فرمان اتوماتیک وجود دارد.

تفاوت کنتاکت کمکی و کنتاکت اصلی

کنتاکت ها به دو نوع کنتاکت کمکی و کنتاکت اصلی تقسیم می شود. کنتاکت کمکی و کنتاکت اصلی از نظر ساختار شبیه یکدیگر می باشند اما داریا عملکرد متفاوتی می باشند. از کنتاکت های کمکی دارای عملکرد کنترلی می باشند و می توانند سیگنال خروجی تولید کنند. همچنین به وسیله این نوع کنتاکت ها این امکان هست که اfزار هایی مانند رله را به کنناکتور وصل کنید و یا به صورت سری یا موازی، چندین کنتاکتور را بهم متصل کنید. برای قطع وصل کردن مدار های الکتریکی در توان بالاَ از کنتاکت کمکی استفاده می شود.

جدول انتخاب کنتاکتور

برای انتخاب بهترین و مناسب ترین کنتاکتور ها  مانند کنتاکتور پارس فانال برای مصرف کننده ها باید به مشخصات ولتاژ، جریان، توان و ضریب قدرت باری مجایز برای کنتاکتور توجه لازم شود و به وسبله جدول انتخاب کنتاکتور، بهترین کنتاکتور را انتخاب کرد. هر کنتاکتور برای اتصال به بار های متفاوت و خاص طراحی می شود و از آن برای تغذیه همه انواع بار ها نمی توان استفاده کرد.

تیغه های کنتاکتور باید در مقابل جریان دائمی، جریان های اتصال کوتاه لحظه ای و جریان راه اندازی تحمل لازم را داشته باشند. در ادامه جدول انتخاب کنتاکتور آورده شده است که کمک کننده برای شماست.

کاربرد کنتاکتور

کنتاکتور ها دارای کاربرد های گوناگون و متفاوتی هستند که به شرح زیر می باشند:

• در سیستم های نورپردازی کاربرد دارد به این صورت که باعث صرفه جویی در مصرف برق می شود.
• راه اندازی سافت استارتر زیمنس که در موتور های صنعتی به کار می رود  از اصلی ترین کابرد های کنتاکتور ها می باشد.
• در سیستم های تهویه هوا با ولتاژ 240 AC، از کنتاکتورهای دو پل استفاده می کنند.
• در خودرو ها برای بار ۱۲ ولت از نتاکتورهای تک پل استفاده می شود.

نکات نصب کنتاکتور

کنتاکتور ها به صورت سری در مدار فرمان، بسته به بی متال همچون یک شستی قطع قرار می گیرند تا در صورت وجود اضافه بار، مصرف کننده را از شبکه موجود قطع کند. در این بین باید شستی وصل (استارت) را  مجدداً فشار داده تا کنتاکتور ها دوباره وصل شوند. وصل کننده ها به گونه موازی با تیغه نگهدارنده و قطع کننده ها به گونه سری، یسته می شوند. برای مدار هایی که دارای شستی های زیاد و کنتاکتور های زیاد هستند بهتر است که نقشه ها را به دو فرم مدار قدرت و دو فرم مدار فرمان از هم رسم کنیم.

برای محافظت کردن از مدار های الکتریکی در مقابل اضافه بار اضافه جزیان زیاد یا اتصال کوتاه، از تجهیزات حفاظتی مانند کلیدهای محافظ، رله های حرارتی و فیوز ها استفاده می کنند. تمامی این تجهیزات به صورت سری و در ابتدای مدار های قدرت و فرمان قرار می گیرند.

نتیجه گیری

در این مقاله در ارتباط با آن که کنتاکتور جیست صحبت کردیم و با موارد مربوط به ان مانند تحوه عمل کردن، اجزای آن، تفاوت آن با دیگر تجهیزات و … آشنا شدید. اگر قصد خرید این محصول در برند های مختلف را دارید می توانید به سایت ما مراجعه یا یا شماره تماس های موجود در سایت تماس بگیرید و اقدام به خرید محصول خود کنید.