آموزش نحوه پلاک خوانی کنتاکتور

در صنعت برق، پلاک تجهیزات الکتریکی یکی از مهم‌ترین اجزا برای شناسایی ویژگی‌ها و مشخصات فنی دستگاه‌ها به شمار می‌آید. اطلاعات درج‌شده روی پلاک، مانند جریان نامی، ولتاژ عایقی و ولتاژ ضربه، نقش کلیدی در انتخاب، نصب و بهره‌برداری صحیح از تجهیزات دارند. در این میان، کنتاکتورها به‌عنوان یکی از اجزای حیاتی در مدارهای الکتریکی، نیازمند مشخصات دقیق و قابل‌ اطمینان برای تضمین عملکرد مطلوب هستند.

اگرچه در ادامه مثال‌هایی از پلاک کنتاکتورهای چهار برند پرکاربرد در بازار ارائه خواهد شد، اما لازم است ابتدا با مفاهیمی آشنا شویم که در مهندسی برق مورد استفاده قرار می‌گیرند و محاسبات مرتبط با آنها انجام می‌شود. آموزش نحوه خواندن پلاک کنتاکتور مستلزم شناخت این مفاهیم و علائم است. این علائم یا متغیرها که بر روی برچسب محصول تمام برندها به صورت مشترک درج می‌شوند، به درک صحیح اعداد و اطلاعات روی کنتاکتورها کمک می‌کنند. در ادامه، به معرفی این مفاهیم و نمادها در نحوه پلاک خوانی کنتاکتور خواهیم پرداخت

مشخصه های ولتاژی کنتاکتور

این مشخصات به شرح زیر می‌باشند:

ولتاژ Ue چیست؟

ولتاژ Ue که به ولتاژ نامی نیز معروف است؛یک نوع ولتاژ است که بدون هیچ مشکلی کنتاکتور می‎‌تواند در محدوده آن کار کند. عموم کنتاکتور هایی که در بازار موجود هستند برای استفاده در ولتاژ 380 یا 220 ولت AC می‌باشند. پس می‌توان گفت که بیشتر کنتاکتورهایی که در بازار هستند، دارای UE با این محدوده ولتاژی می ‌باشند.

ولتاژ Uimp چیست؟

ولتاژ ضربه به عنوان ولتاژ Uimp شناخته شده و به آن علاوه بر ضربه ولتاژ لحظه ای نیز می‌گویند. معمولا رقم این ولتاژ عدد بسیار بالایی است و اشاره به این موضوع دارد که در یک لحظه، کنتاکتور شما حداکثر چه میزان جریانی را می‌تواند از خود عبور دهد یا چه اندازه یک جریان را می‌تواند تحمل کند.

ولتاژ Ui چیست؟

نام دیگر ولتاژ UI، ولتاژ عایقی است. این ولتاژ به ولتاژی اشاره دارد که ممکن است بین کنتاکت های یک کنتاکتور با بدنه آن یا بین کنتاکت های یک کنتاکتور با یکدیگر وجود داشته باشد. در اصل عددی که در خصوص این ولتاژ بیان شده است، نشان دهنده میزان تحمل کنتاکت ها در صورت عبور این میزان ولتاژ نسبت به یکدیگر یا بدنه است.  اگر این مقدار، از ولتاژ عبوری بیشتر باشد؛ اصطلاحا در قسمت های عایق ولتاژ عبور می‌کند و به صورت کلی حفاظت عایقی کنتاکتور به مشکل می‌خورد.

ولتاژ Uc چیست؟

ولتاژ نامی بوبین کنتاکتور شما، مقدار ولتاژ عبوری از پلاتین‌های قدرت می‌تواند متفاوت باشد. این شباهت یا تفاوت را UC  به ما نشان می‌دهد، به این علت که معرف ولتاژ نامی بوبین کنتاکتور می‌باشد. با این ولتاژ بوبین کنتاکتور کار می‌کند و کنتاکتور فاقد کارایی در خارج از این محدوده ولتاژی است.

Aux Cont چیست؟

به مشخصات پلاتین های کمکی، این مولفه اشاره دارد که با یک سری کدهای استانداری مشخص می‌شود. کد استانداردی در بیشتر برندها، کد استانداردی A600 P600 می‌باشد. استانداردNEMA تحت این کد می‌باشد و قسمت اول آن جریان را برای برق جریان متناوب و رنج ولتاژ و قسمت دوم آن برای جریان و رنج ولتاژ برای برق جریان مستقیم می‌باشد. این استاندارد ها را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید:

مشخصه های جریانی کنتاکتور

مشخصه های مهم جریانی کنتاکتور عبارتند از:

جریان AC-3

نشان دهنده نوع کنتاکتور، آیتم AC-3 می‌باشد و برای ما تعیین می‌کند که آیا ما مجاز هستیم برای قطع و وصل کردن چه نوع بارهایی از کنتاکتور استفاده کنیم. این آیتم برای کنتاکتور DC و AC  متفاوت است. به عنوان مثال می‌توان اینگونه گفت که آیتم AC-3 به این معنا می‌باشد که کنتاکتور شما برای خاموش و روشن کردن الکتروموتورهای قفس سنجابی مناسب می‌باشد یا برای سوئیچینگ بانک‌های خازنی مناسب می‎‌باشد.

جریان Ith

در بالاتر از آیتم های ولتاژی مطلع شدیم و حال نیاز است تا با میزان جریان مجاز قابل عبور از انواع کنتاکتور مانند کنتاکتور چینت آشنا شوید. اغلب تحت عنوان یک جدول بر روی پلاک کنتاکتوز، این جریان مجاز یادداشت می‌گردد. میزان جریان مجاز بر اساس میزان ولتاژهای مختلف، در این جدول یادداشت شده است. به جریان شیفتی نیز این جریان شناخته می‌شود. به جراینی که در شرایط عادی این قابلیت را دارد که تا 8 ساعت متوالی بدون آسیب از تیغه های کنتاکتور عبور کند، جریان شیفتی گفته می‌شود. بر روی پلاک ممکن است موارد مانند Ith2 و Ith1 نیز دیده شود که این 2 مورد نیز به حالت Ith شبیه هستند. به جریان کنتاکتور در شرایط کار عادی به مدت یک هفته متوالی Ith1  و به جریان کنتاکتور در شرایط کار عادی در مدت زمان نامعلوم  Ith2 یا جریان دائم می‌گویند. در برخی از کنتاکتور ها از IE به جای Ith استفاده می‌کنند.

عمر مکانیکی کنتاکتور

همه تجهیزات دارای عمر مفیدی بوده که وارد فرآیند استهلاک شدید، مصرف بالای انرژی و خرابی بعد از طی مدت زمانی می‌شوند. عمر مفید کنتاکتور ها از این قاعده نیز مجزا نیستند. بر اساس تعداد قطع و وصل های کنتاک، عمر مفید کنتاکتور تعریف می‌شود. البته باید گفت که عواملی همانند محل نصب و شرایط محیطی نیز می‌تواند تاثیرگذاز بر روی مدت عمر مفید تجهیز می باشد. بر اساس این موضوع، امکان دارد که نگاهتان به یک حرف و عدد مانند D5 یا یک حرف مانند D بیافتد. این حرف و عدد مظابق با جدول زیر، بیانگر طول عمر مکانیکی کنتاکتور شما می‌باشد.

 پلاک خوانی کنتاکتورها

در بازار برند های مختلفی اقدام به طراحی، تولید و فروش کنتاکتور کرده اند. 4 برند بیشتر از دیگر برند ها در بازار ایران مورد استفاده قرار گرفته است. البته که در اکثر برندها پلاک کنتاکتور یکسان بوده است و به ندرت و به صورت خیلی کم و جزئی با یکدیگر تفاوت دارند. در ادامه پلاک خوانی کنتاکتور این 4 برند را مورد برسی قرار می‌دهیم.

الف) پلاک خوانی کنتاکتور زیمنس

قرارگیری سایز سیم‌ها در پلاک مشخصات، از تفاوت های پلاک کنتاکتوز زیمنس با دیگر پلاک های کنتاکتور می‌باشد. مقادیر استاندازد کلید در خط اول و در قسمت بالا سمت چپ و IE که جریان نامی می‌باشد، دیده می‎‌شود که مقدار آن برابر با 40 آمپر می‌باشد. مقدار ولتاژ عایقی به میزان 690 ولت دز کنار جریان نامی یادداشت شده است. سه سطری در خظ بعدی جدول دیده می‌شود. در سطر ابتدایی، مقدار ولتاژ نامی پلاتین ها، در سطر بعد ماکزیمم توان الکتروموتور قابل اتصال و در سطر آخر یا سوم، جریان آن ها بر اساس کنتاکتور(AC-3) نوشته شده است. به استانداردهای تولیدی محصول در سمت راست شده و در ادامه مجدد یک جدول سه سطری وجود دارد. در سط ابتدایی مقدار ولتاژ و توان برحسب اسب بخار در سطر دوم و سوم درج شده است.

ب) پلاک خوانی کنتاکتور اشنایدر

در پلاک مذکور، ابتدا استانداردهای مربوطه ذکر شده‌اند. سپس جریان نامی کنتاکتور (Ith) برابر با ۲۵۰ آمپر، ولتاژ عایقی (Ui) معادل ۱۰۰۰ ولت و ولتاژ ضربه (Uimp) به میزان ۸ کیلوولت درج شده است. در بخش بعدی، یک جدول دو سطری وجود دارد که در آن توان الکتروموتور به ازای ولتاژ نامی مشخص شده است. در بخش پایینی پلاک نیز دوباره جدولی شامل ولتاژ و توان بر حسب اسب بخار ذکر شده است. لازم به ذکر است که نوع کنتاکتور از نوع AC3 می‌باشد.

ج) پلاک خوانی کنتاکتور ال اس LS

در پلاک کنتاکتور LS، در زیر برند کنتاکتور و در قسمت چپ به صورت AC3 مشخص شده است. استاندارد های گوناکون کنتاکتور در کنار آن یادداشت شده است. سه سطری ولتاژ کیلووات الکتروموتور و جریان، در خط بعدی جدول مشخص شده است. جریان مجاز قابل عبور (Ith) به مقدار 25 آمپری در خط بعدی نوشته شده است. در ادامه میزان  ولتاژ ضربه (Uimp) و  ولتاژ عایقی (Ui) نوشته شده است. توان و ولتاژ بر حسب بخار برای سیستم های سه فاز و تک فاز، در قسمت پایین جدول کنتاکتور ال اس نوشته شده است و دو عبارت مشخصات پلاتین‌های کمکی و دیگری Countinuous Current به معنی جریان پیوسته در خط آخر به چشم می‌خورد.

د) پلاک خوانی کنتاکتور هیوندای HYUNDAI

مشخصات یادداشت شده بر روی پلاک کنتاکتورهای هیوندای، با سایر برندها مشابه می‌باشد. پس از استاندارد کنتاکتور در بالای لیبل مشخصات، به  ترتیب جریان نامی (Ith) و سپس جریان عایقی (Ui) و جریان لحظه‌ای (Uimp) است. در سمت چپ و در خط بعدی قید شده که نوع کنتاکتور از نوع AC-3 می‌باشد و جدول جامع در کنار آن قرار گرفته است. بر خلاف جدول قبل، ما در این جدول با 4 ستون رو به رو هستیم. در ستون ابتدایی محدوده ولتاژ نامی تعیین شده است. توان الکتروموتور در ستون دوم، مقدار ولتاژ جریان متناوب در ستون سوم و توان نامی الکتروموتور قابل اتصال بر حسب اسب بخار  در ستون آخر و نهایی نوشته شده است. میزان توان برای سیستم سه فاز و تک فاز بر حسب اسب بخار و ولتاژ، در جدول پایین نیز نوشته شده است.

نتیجه گیری

اطلاعات ارائه‌شده در پلاک کنتاکتورها، مانند جریان نامی، ولتاژ عایقی و توان الکتروموتور، امکان انتخاب صحیح تجهیزات را فراهم می‌کند و به بهبود ایمنی و کارایی سیستم‌های الکتریکی کمک می‌نماید. در نهایت، شناخت نوع کنتاکتور، مانند AC3، و تحلیل مشخصات فنی آن به مهندسان و تکنسین‌ها این امکان را می‌دهد تا عملکرد بهینه مدارها را تضمین کنند و از خرابی‌های احتمالی جلوگیری کنند.